Si aad uga soo kabsato dhibaatadii kuso gaartay waa in aad is jeclaatan – sidaas ayay aaminsan tahay haweeney cafisay ninkii dilay seygeeda 28 sano ka hor xilliggii u socday xasuuqii Rwanda, sidoo kale waxay u ogolaatay wiilkeeda in uu guursado gabadhii uu dhalay ninkii dilay seygeeda.
Bernadette Mukakabera waxay dhacdada qabsatay ka sheekaynaysay iyada oo qayb ka ah dadaallada joogtada ah ee ay wado Kaniisadda Katooliga si ay dib-u-heshiisiin u dhexdhigto bulsho kala go’day 1994-tii markaasoo ilaa 800,000 oo qof lagu gowracay 100 maalmood gudahood.
“Carruurteena wax lug ah kuma lahayn waxa dhacay, waa ay is jeclaadeen, ma jirta cid ho istaagi karto jaceylkooda” ayay tiri Bernadette oo BBC-da u warrameysay.
Bernadette iyo seygeeda Kabera Vedaste waxay ka soo jeedeen bulshada Tutsi-ga, kuwaas oo la beegsaday ka dib markii sanadkii 1994 la soo riday diyaarad uu la socday madaxweynihii kasoo jeeday qowmiyadda Hutu ee Rwanda.
Qoyska Gratien Nyaminani, waxay ku ag noolaayeen Bernadette oo daganeyd galbeedka Rwanda. Labaduba waxay ahaayeen beeraley.
Kadib uu dhamaaday xasuuqii, oo ay xukunka la wareegeen jabhada Tutsiga, waxaa xabsiga la dhigay boqolaal kun oo qof oo lagu eedeeyay in ay ku lug lahaayeen dilal.
Gratien Nyaminani ayaa xabsiga loo taxaabay, waxaana ugu dambeyn lasoo taagay mid ka mid ah maxkamadaha bulshada, ee loo yaqaan Gacaca, taasoo loo sameeyay inay wax ka qabato dadka lagu tuhmayo xasuuqa.
Dhageysiyada todobaadlaha ah eeaxkamadda, bulshada waxaa la siiyay fursad ay ku wajahaan eedaysanayaasha oo ay bixiyaan caddayn ku saabsan waxa dhabta ah ee dhacay – iyo sida ay wax u dhaceen.
Sannadkii 2004-tii, Gratien waxay u sheegtay Bernadette sida uu u dilay ninkeeda isla markaana raalli-gelin ayuu ka bixiyay – waxay go’aansatay inay cafiso ninkii dilay seygeeda.
Waxaana Gratien Nyaminani lagu xukumay labo sano uu qabanayo adeegga bulshada baddalkii 19 sano oo xarig ah.
‘Waxaan rabay inaan caawiyo’
Muddadii 10-ka sano ahayd ee uu xabsiga ku jiray ka hor raali gelinta uu bixiyay Gratien, qoyskiisa waxay damceen inay wax ka beddelaan nolosha Bernadette iyo wiilkeeda Alfred, oo qiyaastii 14 jir ahaa markii aabbihiis la dilay.
Gabadha Gratien , Yankurije Donata, oo sagaal jir ahayd markii uu dhacay xasuuqii Rwanda, waxay u wareegtay dhinaca qoyska Bernadette si ay u caawiso.
“Waxaan go’aansaday inaan tago oo aan caawiyo Alfred hooyadii oo aan u qabto howsha guriga iyo xitaa beerta sababtoo ah ma aysan haysan cid kale oo caawisa iyada oo aan tixgalineyno in aabbahay uu mas’uul ka ahaa dilka ninkeeda,” ayay u sheegtay BBC.
“Waxaan filayaa in Alfred uu i jeclaaday markii aan caawinayey hooyadii.”
Bernadette waxaa taabatay dareenka gabadha waxay tiri, “Waxay i caawineysay iyada oo og in aabaheed uu dilay seygeyga, waxay ogaatay in aanay jirin cid kale oo i garab taagneyd sababta oo ah wiikeyga dhiganayay iskuul la seexdo”
“Waxaan jeclaaday dhaqankeeda iyo qalbi wanaageeda-marka maxaan ku diiday inay noqoto xaaska wiilkeyga” ayay tiri Bernadette.
Gratien oo ahaa ninka dhalay gabadha isla markaana dilay seygeeda-wuxuu markii ka shakisanaa markii loo soo jeediyay in gabadhiisa loo guurin doono wiilka uu dhalay ninkii uu dilay.
Wuxuu ka walwalsanaa sababta gabadhiisa loogu guurinayo qoys uu horey u dhibaateeyay.
Ugu dambayntii waa la qanciyay oo wuu u duceeyey gabadhiisa iyadoo Bernadette ay ku adkaysatay in aanay niyad-xumo u qabin gabadha.
“Wax cuqdad ah uma qabo gabadha aan sodohda u ahay kadib ficilka uu sameeyay aabaheed” ayay tiri Bernadette.
“Waxaan dareemay inay noqon karo gabadh ugu fiican sababta oo ah waxay fahansan tahy in aan qof kasta ka fiicanahay, waxaan ku qanciyay wiilkayga inuu guursado.”
Lamaanaha waxay sanadkii 2008-dii ku aqal galeen Rwanda.
Aabaheed Gratien ayaa ka hor qirtay dadkii joogay arooskooda in uu ka dambeeyay dilka aabihii kadib markii uu soo dhameystay xukun labo sano ahaa uu ku qabanayay adeegyada bulshada, waxaa u cosaday in la cafiyo.
