Akhristoow waligaa ma isweydiisay xaggee laga keenaa caleenta shaaha aad maalin kastaa cabtid? ama xitaa goortii ugu horreysay ee dunida shaah laga cabbay?.
Shaaha wuxuu xiriir joogto ah la leeyahay aadanaha, sidaa awgeed waxaan halkan idinkugu soo bandhigi doonaa dhowr waxyaabood oo ku saabsan mid ka mid ah cabbitaannada adduunka ugu caansan oo ah shaaha oo xitaa dadka aadka ujecel aysan ka war hayn halka uu ka soo faracmay.
1. Shiinaha ayaa ah dalkii ugu horreeyay ee ay ka bixi jirtay caleenta shaaha
Qabuuraha Yang Ling ee ku yaal bartamaha dalka Shiinaha ayaa laga helay doorshe la qalajiyay oo caleen ka sameysan.
Maadooyinka kafeyn iyo theanine ee ku jira caleenta shaaha ayaa cadeysay in waxyaabahani ay yihiin caleenta shaaha oo lala aasay dad dhintay waxaana loo maleynayaa in ujeedadu ay ahayd in dadkaasi sahay looga dhigo caleentaasi shaaha.
Caddeymahani ayaa muujinaya in shaaha la cabbi jiray 200 oo sano ka hor billowgii taariikhda milaadiga.
Dhammaan caleenta shaaha waxay ka baxaan geedka Camellia Sinensis.
Caleenta iyo booqa geedkan oo mar kastaa cagaar ah ayaa inta badan laga sameeyaa caleenta shaaha.
Farqiga u dhaxeeya noocyada shaaha ayaa ku xiran kala duwanaashaha geedaha, xaaladaha koritaanka ee geedaha bixiya caleenta shaaha iyo habka marka dambe loo farsaneeyo caleenta.
Dalka Japan, caleenta shaaha waxaa markii ugu horreysay dalka Shiinaha ka keenay baadariyiin iyo danjireyaal qiyaastii qarnigii lixaad ee milaadiga, waxa uuna shaaha isla markiiba noqotay cabbitaanka wadaadaha ku kooban.
Qarniyo ka dib shaaha cagaaran wuxuu udub dhexaad u noqday dhaqanka dadka dabaqadda sare.
Wadaadada diinta Buudiistaha ayaa xafladaha diinta ku cabbi jiray shaaha qarnigii 15aad – balse markii dadka reer Japan waxay dhaqan diimeed gaar ah ka dhigteen cabbidda shaaha.
4. Ruushku wuxuu Shaaha ka bartay Shiinaha
Dadka dalka Ruushka ayaa caleenta shaaha waxa ay uga imaan jirtay dhanka dalka Shiinaha.
Awr safar ah ayaa iyada oo sidda caleenta shaaha waxay muddo bilo ah isaga kala gooshi jirtay qaaradaha caalamka.
Qiiqa ka baxaya dabka ay dadka safarka ahi ku shitaan meelaha ay ku furtaan ayaa waxa uu ku bixi jiray caleenta shaaha ee awrta ku raran, waxaana marka ay gaaraan magaalooyinka sida Moscow ama St Petersburg, caleenta shaaha ay sidaan ka soo shiiri jiray qiiqa, kaa oo noqday astaanta dhadhanka shaaha dalkaasi Ruushka.
5. Shiinaha oo kaliya ayaa iibin jiray caleenta shaaha
Qarnigii 17-naad ayaa waxaa xumaaday xiriirkii diblomaasiyadeed iyo kii ganacsi ee u dhaxeeyay Shiinaha iyo boqortooyadii Ingiriiska ee xilligaasi, waxaana arrintaasi ay sababatay in boqortooyada Ingiriiska ay meel kale ka raadsato caleenta shaaha.
Shirkad lagu magacaabo East India Company oo si weyn u maamuli jirtay ganacsiga adduunka ayaa waxay shaqaalaysiisay Robert Fortune oo ahaan jiray khabiir ku takhasustay cilmiga dhirta oo u dhashay Scotland – kaa oo ku caan baxay cilmi-baarista dhirta noocyadeeda kala duwan.
Waxaa loo xilsaaray in uu si qarsoodi ah uga hawlgalo dalka Shiinaha oo uu si qarsoodi ah dalka India u keeno geedka ay ka baxdo caleenta shaaha, oo uu halkaasi ka dhiso warshado sameysa caleenta shaaha.
Nasiib wanaag wuxuu ku guuleystay in Shiinaha uu ka soo dhoofiyo 20,000 oo ah miraha geedka ay ka baxdo caleenta shaaha , kuwaa oo uu keenay Darjeeling balse wuxuu markii dambe ogaaday in caleenta Shaaha ay duurka si dabiici ah uga baxdo. Sidaa ayuuna dalka Hindiya ku noqday dal ay aad uga baxda caleenta shaaha.
6. Shaaha caddayska ah
Caleenta shaaha ee ka baxda dalka India ayaa ah nooca loo yaqaan Camellia Sinensis Assamica.
Caleenta madow ee Assam ayaa dhadhan ahaan ka macaanayd caleenta shaaha cagaarka ahi. Haseyeeshee dadka reer Britain ayaa billaabay in ay caano ku daraan shaaha oo ay caddeeyaan, taa ayaana ah sababta ilaa maanta Britain looga cabbo shaah caddays ah halka waddamada kale ee qaaradda Yurub dadku ay jecel yihiin shaaha bigays ama casmali ahi.
7. Dad ayaa caleenta shaaha inta qooya cuni jiray 
Markii ugu horreysay ee caleenta shaaha lagu iibiyo gudaha magaalada London sanadkii 1657, xilligaasi oo uu iibin jiray nin lagu magacaabi jiray Thomas Garraway ayay dad badani ku jahawareereen sida ugu habboon ee loo isticmaalo caleentaasi.
Waxay ahayd caleen qof waliba uusan awoodin in uu iibsado isla markaana dad badan ay ku hamiyaan. Balse dadka oo dhan ma aysan wada aqoon qaabka caleentaasi loo isticmaalo.
Dadka qaar ayaa caleenta qooyi jiray , ka dibna cuni jiray halka qaarkoodna ay rootiga marsan jireen oo ay ku cuni jireen.
8. Shaaha oo badalay bunka ama qaxwada
Dalka Turkiga ayaa dhaqan ahaan aad shaaha looga cabbaa marka loo eego dunida inteeda kale.
Caleenta shaaha ee madow ee aadka looga isticmaalo dalka Turkiga ayaa ka baxda gobolka Rize ee xeebaha badda madow.
Inkastoo bunka ama qaxwaha ka baxa dalka Turkiga uu aad caan uga yahay caalamka, haddana shaaha ayaa ah cabbitaanka aadka loogu jecel yahay dalkaasi.
Ugu dambeyntiina, marka aad dhadhamiso shaaha kala duwan, waxaa in aad fiiro gaar ah u yeelatid carafta, dhadhanka iyo muuqaallada caasha aad cabbeysid.
