Kooxda Taliban ayaa ku dhawaaqday inay guul ka gaartay dagaalka Afghanistan kaddib markii ay la wareegeen magaalada caasimadda ah ee Kbaul, taasoo soo afjartay dagaal socday ku dhawaad 20 sano wixii ka dambeeyay markii xulafada Mareykanka ay qabsadeen dalkaas.
Dagaalyahannada kooxda ayaa gacanta ku dhigay madaxtooyada. Dowladda ayaa burburtay kaddib markii uu cararay madaxweyne Ashraf Ghani.
Afhayeen u hadlay Taalibaan ayaa warbaahinta Al Jazeera ku yiri: “Dagaalkii wuu dhammaaday.”
Kabul ayaa qalalaase isu baddashay iyadoo dadka deegaanka iyo ajaanibtaba ay isku dayayeem inay ka baxsadaan halkaas.
Shaqaalihii garoonka diyaaradaha caalamiga ah ee magaalada ayaa ka cararay xafiisyadooda, halka dadkuna ay ku ordayeen dhanka diyaaradaha, sida uu BBC-da u sheegay qof goob jooge ah.
Kabul waxay ahayd magaaladii ugu dambeysay ee dalka Afghanistan oo aan ku jirin gacanta kooxda Taalibaan. Dagaal socday bilo ayay maleyshiyaadka kooxda mintidiinta ah ku soo qabsadeen inta badan waddankaas, taasoo argagax galisay caalamka.
Taalibaan waxay awooddooda xoogeysatay kaddib markii ay dalkaas ka baxeen ciidamadii shisheeyaha.
Saxmad badan ayaa ka jirta waddooyinka ka baxa caasimadda dalka Afghanistaan. Dadka ayaa isku dayaya inay isaga cararaan magaalada.
Xiisad iyo cabsi xoog leh ayaa ka jirta magaalada iyadoo dalalka ajaanibta ah ay u xusul dubayaan inay muwaadiniintooda daad gureeyaan.
Warbixino horudhac ay ayaa sheegaya in madaxweyne Ghani uu u cararay dalka Tajikistan.
Qoraal la soo dhigay barta facebook-ga kuna socota shacabka Aghaanistaan, ayuu Ghani ku sheegay inuu qaatay go’aanka adag ee ugu baxay dalka si dhiig uusan u dadan.
Wararka qaar ayaa sidoo kale sheegaya in isna uu dalka ka cararay madaxwayna ku xigeenka dalkaasi Afqaanistaan ee Amrullah Saleh.
Farzana Elham, oo ah xildhibaan laga soo doortay magaalada Kabul, ayaa BBC-da u sheegay in dadka rayidka ah ay wadnaha farta ku hayaan, kuwaas oo isku dayaya inay dalka ka baxaan ama ay guryahooda isku qariyaan.
Ciidamadii hore ee ka dagaallamayay Afghanistaan ayaa walaac xooggan ka muujiyay in dalka uu u gacan galo “cadow” ay sheegeen inay la dagaallamayeen muddo 20 sano ah.
Sarkaal ka tirsan ciidanka Mareykanka ayaa warbaahinta dalkaasi u sheegay in waaxda gaashaandhigga Mareykanka ee Pentagon-ka ay direyso in ka badan 1000 askari si ay gacan ugu geystaan dedaalada daad gureynta dadka ee Kabul.
Horaantii todobaadkan, Mareykanka waxaa uu Afghanistaan u diray 3,000 oo ciidan si ay u soo badbaadiyaan muwaadiniinta Mareykanka ee ku sugan dalkaasi.
Tani ayaa tirada guud ee ciidamada uu Mareykanka u diray Afghanistaan ka dhigeysa ugu yaraan 6,000 oo ciidan oo si ku meel gaar ah u joogi doona dalkaasi.
Sanadkii 2001-dii, tirada ciidamada Mareykanka ee ku sugnaa Afghanistaan ayaa ahayd 110,000 oo askari.
Maxaa dhacaya hadii Taliban la wareegeen Kabul?
Taliban ayaa gacanta ku dhigtay magaalada Kabul markii ugu horeysay muddo 20 sano ah kaddib.
Kooxdan ayaa meesha ka saaray inay jiri doonto dowlad ku meel gaar ah. Waxay sheegeen inay Afghanistaan ka hirgelin doonaan dowlad islaami ah.
Afhayeen u hadlay Taliban ayaa BBC-da u sheegay “inuusan jirin aar goosi” isla markaana ay ilaalin doonaan hantida dadweynaha, balse ma cadda waxa ka dhici doona gegida diyaaradaha, halkaas oo dowladaha shisheeye ay ka daad gureynayaan muwadiniintooda.
Taliban waxay sidookale sheegeen inay ilaalin doonaan xuquuqda dumarka, balse ay qasab tahay inay xirtaan xijaabka dalkaasi looga yaqaan burqa ee astura jirka oo dhan.
Dad badan ayaa ka cabsi qaba in Taliban ay mar kale xaddidi doonaan xuquuqda ay leeyihiin dumarka.
Hase yeeshee, warar dhawaan laga helay aagagga ay qabsadeen Taliban, ayaa sheegaya in haweenka aanan loo ogolayn inay guryahooda ka soo baxaan iyagoonan la socon qof maxram ah, isla markaana shaqaale dumar ah lagu war geliyay in ay ragga la wareegi doonaan shaqooyinkooda.
Gaashaanbuurta Nato waxay durba ballan qaaday inaysan jari doonin xiriirka diblumaasiyadeed ay la leeyihiin Kabul, isla markaana ay gacan ka geysan doonaan xiisadda ka jirta garoonka magaaladaasi.
Maxay Qaramada Midoobay ka tiri dagaalkan?
Xoghayaha guud ee Qaramada Midoobay Antonio Gutterres ayaa kooxda Taliban iyo dagaalyahanada kaleba ugu baaqay inay dejiyaan xaaladda si loo badbaadiyo nolosha shacabka.
Bayaan ka soo baxay afhayeenkiisa, ayuu Gutteres ku shegay inay qasab tahay in wax laga qabto baahiyaha bini’aadanimada, xuquqda iyo xoriyadda dadka oo dhan.
Xoghayaha Qaramada Midoobay waxaa uu si gaar ah walaac ugu muujiyay mustaqbalka haweenka iyo gabdhaha yar yar kuwaas oo bayaanka lagu sheegay inay waajib tahay in il gaar ah lagu eego.
