Dalka Suudaan waxaa ka socda dagaal sokeeye oo lagu riiqday oo halkaas ka bilowday badhtamihii sannadkii 2023-kii, kaas oo aan weli dhammaadkiisa la saadaalin karin.
Waxyaabaha la amminsan yahay in uu dagaalku u sii daba dheeraaday waxa lala xidhiidhiyaa faragelinta dowlado shisheeye oo taageero siyaasadeed iyo mid ciidan siiya labada dhinac ee ku diriraya dalkaasi.
In ka badan 150,000 oo qof ayaa lagu dilay, halka dad tiradoodu ka badan tahay 12 milyan ay ku barakaceen, sida ay sheegeen hay’adaha xuquuqul aadanuhu.
Ciidammada millateriga iyo kooxda RSF ayaa hub iyo saanad milatari oo joogto ah hela, inkasta oo ay jiraan xayiraado caalami ah oo ka dhan ah hubka.
Sharaxaaddan waxa ay muujinaysaa doorka ay ciyaarayaan xooggaga shisheeye ee ku lugta leh colaadda keentay musiibada bini’aadantinimo ee ugu xun adduunka.
Yaa teegeera ciidanka millteriga?
Waxaa la aamminsan yahay in ciidanka Suudaan uu taageero ka helo dhowr dal, oo ay ka mid yihiin Masar, Turkiga, Iiraan, Ruushka, iyo Eritriya, kuwaas oo lagu eedeeyay in ay si toos ah u siiyaan taageero ciidan.
Dalka ugu horreeyay ee uu booqday taliyaha ciidamada Suudaan, Jeneraal Abdel Fattah al-Burhan markii dagaalku bilowday bishii Abriil 2023-kii, wuxuu ahaa dalka Masar. Warbixinno badan oo tan iyo markaas soo baxay ayaa muujiyay in Qaahira ay taageerto ciidammada dowladda.
Kooxda RSF iyo hoggaamiyahooda Lt Gen Maxamed Xamdaan Dagalo (Hemedti) ayaa marar badan Masar ku eedeeyay in ay “ciidammada millateriga siiso hub iyo diyaarado dagaal.”
Masar ayaa hore u diidday in ay lug toos ah ku leedahay dagaalka Suudaan.
Turkigu waxa uu qaatay mowqif dhexdhexaad ah, balse warbixinno ayaa sheegaya in uu sidoo kale ciidanka Suudaan siiyay diyaarado aan duuliye lahayn oo door weyn ka ciyaaray dib-u-qabsashadii gobollada dhexe oo ay ku jirto Khartoum oo laga qabsaday RSF.
Warbixinnada qaar oo kala duwan ayaa sidoo kale sheegaya in ciidanka Suudaan uu dalalka Ruushka iyo Iiraan ka helo diyaarado dagaal iyo kuwo aan duuliye lahayn.
Bishii Oktoobar 2024, hoggaamiyaha RSF, Hemedti, ayaa ku eedeeyay Tehraan in ay milatari ahaan u taageerto ciidanka millatriga.
Iiraan oo dib u soo celisay xidhiidhkeedii diblomaasiyadeed ee Suudaan bishii Oktoobar 2023-dii, kaddib toddobo sano oo hakad ah ayaan weli kama ka jawaabin eedeymahan.
Warbaahinta Mareykanka ee Bloomberg ayaa bishii Oktoobar 2024-tii tebisay in Iiraan iyo Ruushku ay “wadahadallo la yeesheen ciidanka Suudaan si ay uga dhisaan saldhigyo milatari” xeebta Badda Cas ee Suudaan.
Iiraan way diiday eedayntaas, balse Ruushka ayaa bishii Febraayo 2025 la saxeexday dawladda heshiis lagu dhisayo saldhig badeed dalkaas.
Arrintan ayaa ahayd qorshe ay Moscow wadday tan iyo sannadkii 2017-kii.
Dalka dariska la ah ee Eritriya ayaan isagu qarsan taageeradiisa ciidanka millateriga Suudaan. Bishii January 2025-tii, koox maleeshiyo ah oo la safan dawladda Suudaan ayaa sheegtay in dagaalyahannadoodu ay ka heleen tababar iyo hub dalka Eritriya.
Sidoo kale, waxaa la sheegaa in Sacuudi Carabiya ay u u jandheedho dhinaca ciidanka millateriga, inkasts oo si rasmi ah ay u qaadatay mowqif dhexdhexaad ah.
Yaa teegeerada siiya RSF?
Waxaa la aamminsan yahay in Isutagga Imaaraadka Carabta uu si joogto ah u siinayay kooxda RSF hub, agab caafimaad iyo noocyo kale oo taageero ah intii uu dagaalku socday.
Warbixinno badan oo ay ayideen khubarro ka tirsan Qaramada Midoobay ayaa sheegaya in Imaaraadku ay u direen kooxda RSF gaadiid dagaal, diyaarado aan cidi wadin iyo hub culus iyaga oo u mariyay Chad, Koonfurta Suudaan, Liibiya, Jamhuuriyadda Afrikada Dhexe iyo Soomaaliya.
Kenya ayaa marar badan martigelisay madaxda RSF iyo kuwo la aragti ah.
Bishii Febuary ee sannadkan Kenya ayaa martigelisay wafdi sare oo ka socda RSF oo xilligaasi ku dhawaaqay dawlad la siman midda caalamku aqoonsan yahay.
Millaterigu waxa uu xidhiidhka u jaray Imaaraadka Carabta, Kenya iyo Chad oo ay ku eedeeyeen in ay taageero siiyaan RSF. Waxa kale oo ay eedeeyeen dagaalyahannada Liibiyaanka ah ee la yidhaahdo LNA.
Imaaraadka, Chad, Kenya iyo Suudaanta Koonfureed, dhammaantood way iska fogeeyeen eedaymahaas.
Waxa jira dalal aan si toos ah ugu lug lahayn dagaalka Suudaan, balse xuddun u ah dagaalyahannada iyo suuqa hubka oo labada dhinacba ay ka iibsadaan saanad ciidan.
Bishii Oktoobar 2025-tii, dalka Pakistan iyo ciidanka Suudaan ayaa kala saxeexday heshiis difaac oo lagu qiimeeyay $230 milyan, kaas oo ka koobnaa tababarka diyaaradaha, drons, gaadiid gaashaaman, iyo sidoo kale dayactir iyo soo saar iskaashiyo kale oo millateri.
Warbaahinta Suudaan waxa ay ku warrantay in ciidanku ay haystaan diyaaradaha dagaalka ee la yidhaahdo Sukhoi oo Ruushku leeyahay, lagana keeno Kazakhstan iyo Uzbekistan.
RSF waxa lagu soo warramay in ay haystaan hub casri oo uu Shiinuhu farsameeyay oo ay ku jiraan diyaarado aan duuliye lahayn, kuwaas oo markoodii hore la aamminsan yahay in la siiyay Imaaraadka.
Waxa kale oo la sheegay in RSF ay si daran dagaalka ugu isticmaashaaso calooshood-u-sahqaystayaal isugu jira khubaro iyo duuliyayaal ka soo jeeda waddamada Afrika, Ukrayn iyo Colombia.
