Tirada dadka ku nool Japan oo da’doodu tahay 100 ama ka weyn ayaa kor u kacday oo gaartay heerkii ugu sarreeyay oo ku dhow 100,000, dawladdooda ayaa sidaa ku dhawaaqday.
Tan oo ah rikoor cusub sannadkii 55aad oo isku xigta, tirada boqol-jirrada Japan waxay ahayd 99,763 illaa Sebtembar, wasaaradda caafimaadka ayaa sheegtay Jimcihii. Wadartaas, haweenku waxay ka ahaayeen 88% taasoo ah mid aad u badan.
Wasiirka caafimaadka Takamaro Fukoka ayaa ugu hambalyeeyay 87,784 dumar ah iyo 11,979 rag ah oo boqol jirsaday cimrigoodii dheeraa wuxuuna muujiyay sida uu uga mahad celinayo sanado badan oo ay ka qayb qaateen horumarinta bulshada.
Japan waxay leedahay rajada nolosha ugu dheer adduunka waxaana lagu yaqaannaa in ay inta badan hoy u tahay qofka ugu da’da weyn adduunka – in kasta oo daraasadaha qaar ay ku loollamaan tirada dhabta ah ee boqolleyda adduunka.Sidoo kale waa mid ka mid ah bulshooyinka ugu da’da weyn, iyada oo dadka deegaanka ay inta badan haystaan ​​cunto caafimaad leh laakiin heerka dhalmada oo hooseeya.
Qofka ugu da’da weyn Japan waa Shigeko Kagawa oo 114 jir ah, waana haweeney ka timid Yamatokoriyama, xaafad ku taal magaalada Nara. Dhanka kale, ninka ugu da’da weyn waa Kiyotaka Mizuno, 111, oo ka yimid magaalo xeebeedka Iwata.
Tirooyinkan ayaa la sii daayay ka hor maalinta waayeelka Japan ee 15ka Sebtembar, oo ah fasax qaran halkaas oo boqolleyda cusub ay warqad hambalyo ah iyo koob qalin ah ka helayaan ra’iisul wasaaraha. Sannadkan, 52,310 qof ayaa u qalmay, wasaaradda caafimaadka ayaa tiri.
Sannadihii 1960-aadkii, dadka Japan waxay lahaayeen saamiga ugu hooseeya ee dadka da’doodu ka weyn tahay 100 marka la eego waddan kasta oo G7 ah – laakiin taasi si cajiib ah ayay isu beddeshay tobannaankii sano ee la soo dhaafay.
Markii ay dawladdoodu billowday sahanka qarniga 1963, waxa jiray 153 qof oo da’doodu tahay 100 jir ama ka weyn.
Tiradaasi waxay kor u kacday 1,000 1981 waxayna istaagtay 10,000 1998kii.
Rajada nolosha sare waxaa badanaa loo aaneeyaa dhimashada yar ee ka timaadda cudurrada wadnaha iyo noocyada kansarka ee caadiga ah, gaar ahaan kansarka naasaha iyo qanjirka ‘borostaatada’.
Japan waxa ay leedahay heerar hoose oo buurnida, taas oo qayb weyn ka qaadanaysa labada cudurba, taas oo ay ugu wacan tahay cuntooyinka hilibka cas oo ku yar iyo kalluunka iyo khudradda oo ku badan.
Heerarka buurnida ayaa si gaar ah ugu hooseeya dumarka, taas oo noqon karta si ay u sharraxdo sababta dumarka Japan ay u leeyihiin rajo nololeed oo aad uga sarreeya kuwa dhiggooda ah.
Iyadoo sonkorta iyo milixda lagu badinayay cuntooyinka adduunka intiisa kale, Japan waxay aadday jihada kale – iyada oo farriimaha caafimaadka dadweynaha ay si guul leh ugu qanciyeen dadka inay yareeyaan isticmaalkooda milixda.
Laakiin ma aha cuntada kaliya. Dadka Jabbaan waxay u muuqdaan inay firfircoon yihiin marka ay da’da dambe ku jiraan, socodka iyo isticmaalka gaadiidka dadweynaha in ka badan dadka waayeelka ah ee Maraykanka iyo Yurub.
Radio Taiso, oo ah jimicsi kooxeed si maalinle ah loo sameeyo, ayaa qayb ka ahayd dhaqanka Japan tan iyo 1928, oo loo aasaasay si loo dhiirrigaliyo dareenka bulshada iyo sidoo kale caafimaadka dadweynaha. Jadwalka saddexda daqiiqo ah ayaa laga sii daayaa telefishinka waxaana ku dhaqma kooxo bulshada ah oo in yar isku baheysatay oo dalka oo dhan.
Si kastaba ha ahaatee, cilmi-baarisyo dhowr ah ayaa shaki geliyey ansaxnimada tirooyinka caalamiga ah ee qarniga, iyagoo soo jeedinaya khaladaadka xogta, diiwaannada dadweynaha ee aan la isku halleyn karin iyo shahaadooyinka dhalashada maqan ayaa laga yaabaa inay ku xisaabtamaan tirooyinka sare.
Hantidhawr dawladeed oo lagu sameeyay diiwaanka qoyska ee Japan sanadkii 2010 ayaa kashifay in ka badan 230,000 oo qof oo da’doodu tahay 100 jir ama ka weyn kuwaas oo aan la ogeyn halka ay ku dambeeyeen, qaarkoodna ay dhab ahaantii dhinteen tobannaan sano ka hor.
Tirinta khaldan ayaa loo aaneynayaa in ay sabab u tahay keydinta diiwaanka iyo tuhunka laga qabo in qoysaska qaar ay isku dayeen in ay qariyaan dhimashada ehellada waayeelka ah si ay u qaataan lacagaha hawlgabka ah.
Baaritaanka qaran ayaa la bilaabay ka dib markii haraaga meydka Sogen Koto, oo la rumeysan yahay inuu ahaa ninka ugu da’da weyn Tokyo 111, laga helay guriga qoyskiisa 32 sano kadib dhimashadiisa.
