Dhaqdhaqaaqa Xuuthiyiinta Yemen ayaa xaqiijiyay in Ra’iisul Wasaarahooda isku magacaabay Axmed Ghaleb Nasser al-Rahawi lagu dilay duqeymo dhanka cirka ah oo ay fulisay Isrea’iil horaantii todobaadkan.
Kooxda ay Iran taageerto ayaa sheegtay in dhowr sarkaal oo kale la dilay markii ciidamada difaaca Israa’iil (IDF) ay beegsadeen caasimadda Yemen ee Sanca Khamiistii.
IDF ayaa sheegtay in Rahawi iyo saraakiil sare oo ka tirsan Xuuthiyiinta ay “ka takhaluseen” markii diyaaradaha dagaalka Israa’iil ay duqeeyeen isku imaatin ay ku lahaayeen aagga Sanca.
Xuutiyiinta ayaa gacanta ku haya inta badan waqooyiga-galbeed ee Yemen tan iyo 2014-kii, ka dib markii ay magaalada Sanca ka saareen dowladda uu caalamku aqoonsan yahay, waxaana ka dhashay dagaal sokeeye oo khasaare geystay.Xuutiyiinta ayaa sheegay in Rahawi lala dilay dhowr wasiir oo kooxda Xuutiyiinta ka tirsan, inkastoo aysan magacaabin kuwa kale.
Warbaahinta Sacuudi Carabiya ee al-Hadath ayaa ku warrantay in wasiirka arrimaha dibadda ee Xuutiyiinta, iyo sidoo kale wasiirrada caddaaladda, dhallinyarada iyo cayaaraha, arrimaha bulshada iyo shaqada ay ka mid ahaayeen kuwa la dilay.
Xafiiska Mahdi al-Mashat, madaxweynaha Xuutiyiinta, ayaa sheegay in dhowr wasiir oo kale “ay soo gaareen dhaawacyo dhexdhexaad ah iyo kuwo halis ah” oo ka dhashay duqaynta.
Wuxuu intaa ku dartay in Muhammad Axmed Miftax, ku xigeenka ra’iisul wasaaraha Xuuthiyiinta, uu qaban doono doorkii Rahawi.
Maxay yihiin kooxda Xuutiyiinta, sideese ku billowday dhaqdhaqaaqooda?
Rahawi ayaa xilka hayay tan iyo Agoosto 2024-kii, waxaana badanaa loo arki jiray hoggaaniye magac u yaal ah, halkii uu ka ahaan lahaa xubnaha go’aamada waaweyn gaaro ee qorsheeya howlaha milatari.
Cabdul-Malik al-Xuuthi, oo ah hoggaamiyaha ugu sarreeya ee dhaqdhaqaaqa Xuutiyiinta, iyo sidoo kale wasiirka difaaca ee kooxda iyo taliyaha guud ee ciidanka, laguma soo darin dadka wax ku noqday weerarkii Khamiistii.
IDF ayaa bayaan ay soo saartay galinkii dambe ee sabtidii ku sheegtay in ay fuliyeen duqaynta “saacadaha yar gudahood” markii ay heleen xog sirdoon oo la xiriirta isu imaatinka.
Waxay intaas ku dartay in ay wali ku jirto qiimeynta saameynta buuxda ee howlgalkaas.
Tan iyo markii uu bilowday dagaalka u dhaxeeya Israa’iil iyo Xamaas ee Qasa, Xuutiyiinta ayaa si joogto ah gantaallo ugu garaacaya Israa’iil, waxayna beegsadaan maraakiibta ganacsiga ee mara badda cas iyo gacanka cadmeed, iyagoo sheegay inay u dhaqmayaan si ay u garab istaagaan Falastiiniyiinta.
Israa’iil ayaa dhankeeda waxa ay duqaymo dhanka cirka ah ku qaaday goobo ay Xuutiyiintu gacanta ku hayaan ee Yemen, iyadoo ujeeddadu ay tahay in la yareeyo weerarada Xuutiyiinta.
Xuutiyintu waxay ka soo unkameen ururradii ku jiray colaadda ka dhanka ahayd dowladdii Yemen, balse waxay asaal ahan ku aroorayeen madhabta Zayd oo ka mida madhabyada Shiicada.
Kooxda Zayd waxay tariikh ahaan ku xiriirsamayaan kacaankii Zayid bin Cali Al-Xuseen bin Cali Bin Abii Daalib kuwaas oo ka soo jeeday magaalada Kuufa kana hor yimid taliskii umawiyiinta qarnigii siddeedaad ee miilaadiyada iyo dhimashadiisa oo uu gacantiisa ku dilay guddoomiyihii Khaliifkii Umawiyiinta. Hishaam bin Cabdul Maalik .
Arrimo badan ayaa ka qayb qaatay soo ifbaxa Xuutiyiinta, oo ay ka mid yihiin sababo fikir, siyaasad, taariikheed iyo juquraafi oo ay ku jiraan sheegashada xuquuqda dadka deggan goobaha ay ku badan yihiin Zaydiyiinta.
Sannadkii 1990-kii ayay ahayd markii la abuuray dhaqdhaqaaqii ugu horreeyay ee loogu magac daray “Dhallinyarada Mu’miniinta ah”, taasoo ay dabada ka riixaysay xaqiiqada go’doonka ah ee deegaannada Zayd, oo ay ku nool yihiin ku dhawaad 35 illaa 40 boqolkiiba tirada guud ee dadka Yemen.
Dhaqdhaqaaqa ayaa noqday mid aad loo xiiseeyo kadib markii ay kordheen dhalinyaro taageersan oo ka qayb qaadanaysa dhaq-dhaqaaqa kooxda.
Waxay la koreen nacaybka Israa’iil iyo Maraykanka iyagoo saaladaha Jimacaha ka qaadayey nashiidooyin ka dhan ah.
Maamulka Yemen ayaa dhalinyaradan wax ka qabtay iyagoo xiray kadibna lasii daayay mudo kooban kadibna ay dib ugu laabteen howlahoodii hore.
Hoggaamiyihii ugu horeeyey ee xarakada Xuseen Badar al-Diin al-Xuuti oo uu dhalay wadaad caan ah, waxa uu horraantii siyaasaddiisa ku xidhnaa xisbi yar oo loo yaqaannay “Al-Xaq”.
Xisbigani waxa uu laba kursi ka helay baarlamaanka Yemen doorashooyinkii 1993, Xuseen waxa uu ku guulaystay mid ka mid ah kuraastaas intii u dhaxaysay 1993 iyo 1997kii.
Intaas ka dibna, bishii sebtembar 11, 2001 iyo dhacdooyinkii xigay, sida duullaankii Ciraaq, Xuseen Al-Xuuti wuxuu raacay waddo cusub oo ay ka mid yihiin soo noolaynta fikradaha soo noolaynta iimaanka ama “Imperialism-ka,” waxaana saamayn ku yeeshay afkaaraha guud ee Kacaanka Islaamigaa ee Iiraan.
Dhaqdhaqaada dhalinyaradii Mu’miniinta waxay markii hore ku ekaayeen difaacidda xaquuqda dadka ku nool magaalada Sacda oo ah halka ay ka soo jeedaan dadka haysta madhabta Shiidada ee Yemen.
Hase yeeshee waxay sii ballaariyeen kooxdan dhalinyarada bixinta adeegyada bulshada sida waxbarashada iyo siyaasadda oo ay ku jiraan mucaaradnimada nidaamkii madaxweynihii hore ee Yemen Cali Cabdalla Saalax.
