Masar lacag ma ku bixinaysaa helista biyaha Niil

0

Biyo-xireenka weyn ee Itoobiya ma sii ahaanayaa wax ay Itoobiya isku ilaaliso sida ay sheegayaan dadka ka faalooda arrimahaas. Waxaa la rajeynayay in biyo-xireenka uu dhaqaale weyn oo tamarta la cusbooneysiiyo ah u keeno Itoobiya.

Balse si weyn ayaa looga horjeeday markii dhismahiisa la bilaabay. Ilaa iyo hadda oo uu dhamaad yahayna waa laga horjeedaa. Bisha Siteenbar ee soo socota ayaa la filayaa in la furo.

Dhanka kale, Itoobiya waxay wajaheysaa cadaadis dibolomaasiyadeed oo balaaran. Biyaha wabiga waxa uu Masar u yahay wax ay si weyn ugu tiirsan yihiin. Boqolkiiba 85 biyaha waxay ka yimaadaan Itoobiya.

Baisa Waqwayya oo Qaramada Midoobay u soo shaqeeyay in ka badan 38 sano waxa uu qabaa in Itoobiya aysan ka jawaabin dhammaan dalabka Masar.Itoobiya waa in ay ka aamustaa,” ayuu yiri mar uu ka hadlayay jawaabta madaxweyne Trump oo ka hadlay biyo-xireenka. Trump wuxuu sidoo kale sheegay in “Mareykanka uu maalgeliyay biyo-xireenka”, hadalkaas

saddex jeer ayuu sheegay bil gudaheed  

Prof.Tesfaye Taffasaa oo ka tirsan jaamacada Finland ayaa BBC-da u sheegay in Masar ay ku tiirsan tahay wabiga Nile.

“Masar waxay xiriir taariikhi ah iyo mad dabiici ahba la leedahay Nile, ilaa hadda doorkoodu wuxuu yahay ma isticmaali kartaan hadii aan meel la saarin faa’idadeena”.

Prof.Tesfaye waxa uu qabaa in Masar ay ka cabsi qabto in la dhiso biyo-xireeno kale.

“Masar way ka aamusan tahay biyo-xireenka, dalalka kale sida Kenya, Rwanda, Uganda iyo kuwa kale ayaa biyaha isticmaali kara” ayuu yiri.

Masar waxay leedahay biyo-xireen weyn oo mugiisu uu yahay 170 bilyan oo mitir kuyuubig, waxa uu ku yaal magaalada Aswan. Biyo-xireekan weyn ee Itoobiyana waxa uu qaadaa 74 bilyan oo kuyuubig oo biyo ah. Itoobiya waxay rajeyneyaa in ay ka dhaliso koronto ka badan 5000 oo megawatt.

Itoobiya waxay dooneysaa in biyo-xireenkan ay koronto ka helaan 60 boqolkiiba dadkeeda oo weli mugdi ku jira. Waxay sidoo kale dooneysaa in ay koronto ka iibiso dalka dariska la ah ee Kenya, waxayna sidoo kale ka shaqeyneysaa in Tanzania ay gaarsiiso.

Waxaa suuragal ah marka biyo-xireenka dhamaado in taasi ay wax ka badasho jihada ay ku socdaan arrimaha ku hareereysan.

Muxuu heshiiska Nile u xoogan yahay?

Wabiga Nile waa kan ugu weyn qaarada Afrika, uguna dheer adduunka. Adduunka waxay ugu yaareen wabiga Nile. Waxa uu ka soo bilowdaa Itoobiya waxa uuna sii maraa Sudan iyo Masar kaddibna wuxuu ku dhamaadaa biyaha Mediterranean-ka.

Dadweynaha Masar waa 107 milyan waxayna noloshooda ku tiiran tahay biyaha wabiga. Waxay Masar biyaha u isticmaashaa guryaha iyo beeraha.

Dalka Sudan iyagana si weyn ayey ugu tiirsan yihiin biyaha wabiga. Ilaa markii Itoobiya ay bilowday dhismaha biyo-xireenka waxaa ka taagnaa khilaaf.

Heshiiskii 1929-kii iyo kii 1959-kii waxa uu Masar iyo Sudan siinayay xaqa ay u leeyihiin in ay wada isticmaalaan biyaha wabiga. Heshiiska wuxuu sidoo kale xaq u siinayaa in ay ka horjeestaan mashruuc kasta oo Itoobiya ka sameyso biyaha.