Wasiirka caafimaadka Kenya Aadan Ducaale ayaa joojiyay shaqadii adeegga caafimaadka ee tallaalida kelyaha ee Mediheal Group of hospitals. Waxaana talaabadan ay timid iyada oo ay soo baxayaan warbixinada tuhumada bukaanno loogu tallaalay xarunta ku taal magaalada Eldoret ee Uasin Gishu, taasi oo ay sameysay adeegga dhiig-shubidda iyo tallaalida Kenya (KBTTS).
KBTTS ayaa tuhunsan inay jiraan ka ganacsi sharci darro ah oo xubnaha bini’aadamka, ayna timid ka dib baaritaano ay ku sameeyeen in ka badan 370 kilyo tallaalid ah.
Wasiir Ducaale ayaa ku dhawaaqay labo sarkaal sare oo wasaarada caafimaadka ka tirsan shaqadii laga joojiyay, iyada oo la ogolaaday in baaritaan lagu sameeyo fadeexaddan.
Muxuu Anshaxa Caafimaadka ka qabaa
Dr Cismaan Cali Gaboose ayaa sharaxaya anshaxa caafimaadka ee la xiriira in qofka kelyihiisa ogaansho la’aan ay xarumaha caafimaadka uga baxshaan iyo sidoo kale xilliga qofka laga saari karo isaga oo bixiyay ogolaanshaha.
”Badalaadda kilyaha qofka oo nool ama dhintay ama maskaxdiisu fariisatay in kilyaha lagala baxo anshax ahaan waa mamnuuc, wadamada qaar ayaa waxa ay leeyihiin in qofku inta aanu dhiman shuruuc laga saxiixo oo ah in xubnihiisa ku deeqo, taas oo markaa wadamada qaar shuruucdooda la eego in qof xubnihiisa ku deeqo marka uu geeriyoodo, ka dib dad baa sii saxiixa oo ‘form’ noocaas ah laga saxiixaa, ka dib marka ay saxiixaan qofkaasi haddii uu geeriyoodo shil ku dhinto dhib kala dhaco xubnihii waa lagala baxaa, waana marka la eegayo shuruucda u yaala wadamada reer galbeedka qaarkood ama intooda badan. Islaam ahaan wadamada islaamka sharci noocaas ah ma jiro oo anshaxa caafimaadka marka la eegayo ‘fiqu dabiibka’ marka la eegayo mamnuuc ayay ka tahay waddamada islaamka marka la eego wax banaan ma aha” ayuu yiri Dr Cismaan.
“Dhakhtarka ama xarunta caafimaadka ee sameysa waxa ay la kulmi karto marka sharciga caafimaadka laga eego ayaa isaga oo sharaxaya uu yiri ”qofku waxa uusan ku talagalin oo aan laga saxiixin in lagula dhaqmo ama xubin laga baxo marka horeba waa mamnuuc dunida oo dhan, wadankuu doono ha ahaado, marka labaadna xarun kasta oo caafimaad ee sameysa wax sharciga waddanka ay ku dhex shaqaynayso aanu ogolayn, tusaale cisbitaalka ogolaada qof xubin lagala baxo ama qof xubin uu iibiyo sharciga waddanku aanu ogolayn cisbitaal kasta iyo xarun kasta oo ku dhaqaaqda waxa weeyaan dambi beey ku tahay, waana wax aan sharciga wadamadu ogolayn inta badan” ayuu dhakhtarku yiri.
Waxaa jira wadamo kala duwan oo caalamka in ogolaansho uu baxsho qofka kelyihiisa ku deeqaya, iyada oo waddamadu ku kala duwan yihiin.
”Tan ogolaanshaha waxaa jira wadamo UK oo kale ay ka mid tahay qofku markuu caafimaad qabo ee cisbitaalada imaanayo ayaa warqado laga saxiixaa oo ah haddii uu dhinto in xubnihiisa lala bixikarayo, marka muwaadinka waa la weydiiyaa, haddii uu yiraahdo xubintayda waa lala bixi karayaa, kilyaha, beerka, xubno badan baa laga saaraa, wadnaha qofka laga saaraa, haddii uu qofku ogolaado. Waxaa dhici karaysa in qolada boolisku ay keenaan cisbitaalka ‘system’ kaa laga eegaa, inta aanu dhiman inuu ‘form’ ka saxiixay, ka dibna xubnihiisa waa lagala baxaa”
Kala duwanaashaha ayaa isaga oo ka hadlaya Dr Cismaan uu sheegay wadamada Islaamka marka la yimaado ”qofka oo socda caafimaad qaba inuu saxiixo inuu kellidiisa iibiyo ama xubnihiisa iibiyo sharciga wadamada Islaamka ma banana, haddii uu dhintana xubnihiisa in lagala baxo iyadana ma banaana. Tan kali ah ee wadamada Islaamka banaan waxa weeyaan in qofku uu xubin jirkiisa ka mid ah qof kale ugu deeqi karayo asaga oo aan ka iibsanaynin, shardiga ku xirana waxa weeye in aan xubintaasi ahayn xubin uu isagu u geeriyoonayo, tusaale ahaan in aad beerkaada qof siiso oo wadnahaaga qof siiso waad u geeriyoonaysaa, marka wadamada islaamku ma ogola. Tan ay ogol yihiin waxa ay tahay haddii aad labo kalyood leedahay oo mid lagaa saaro tan kale waad ku badbaadaysaa”.
