Madaxweynaha Maraykanka Joe Biden ayaa ku dhawaaqay heshiis xabbad joojin ah oo lagu soo afjarayo dagaalka 13 bilood u dhaxeeyay Israa’iil iyo ururka Xisbullah oo ay taageerto Iran.
War qoraal ah oo ay si wada jir ah u soo saareen Maraykanka iyo Faransiiska ayay ku sheegeen in heshiiskani uu joojin doono dagaalka Lubnaan isla markaana uu Israa’iil ka badbaadin doono khatarta Xisbullah iyo ururrada kale ee argagixisada ah.
Waxaan idiin soo gudbineynaa waxa aan ka ognahay heshiiska xabbad joojinta ee warbixinnada rasmiga ah iyo warbixinnada warbaahinta.
Xabbad-joojinta waxaa loola jeedaa in ay noqoto mid joogto ah
Madaxweynaha Mareykanka Joe Biden ayaa warbaahinta u sheegay in heshiiska uu ahaa mid “loo qorsheeyay in uu noqdo xabad joojin joogto ah”.
Sida ku cad shuruudaha xabbad joojinta, in ka badan 60 maalmood Hezbollah waxay ka saari doontaa dagaalyahanadeeda iyo hubkeeda aagga u dhexeeya Khadka Buluugga ah – xudduudda aan rasmiga ahayn ee u dhaxaysa Lubnaan iyo Israa’iil – iyo webiga Litani, oo qiyaastii 30km (20 mayl) ka xigta waqooyiga.
Dagaalyahanada Xisbullah waxaa lagu bedeli doonaa ciidamada Lubnaan ee ku sugan aaggaas, kuwaas oo hubin doona in kaabayaasha dhaqaalaha ama hubka laga saaro iyo in aan dib loo dhisi karin, sida uu sheegay sarkaal sare oo Mareykan ah.
Isla 60-ka maalmood, Israa’iil waxay si tartiib tartiib ah ula bixi doontaa ciidamadeeda haray iyo dadka rayidka ah, ayuu yiri Biden, isaga oo intaa ku daray in ay awood u siineyso dadka rayidka ah ee labada dhinac ee xuduudda in ay ku noqdaan guryahooda.
5,000 oo ciidamada Lubnaan ah ayaa bedeli doona Xisbullah
Waxaa la filayaa In 5,000 oo askari oo ka tirsan Ciidamada Lubnaan la geeyo koonfurta sida uu qabo heshiiska sida uu sheegay sarkaal Mareykan ah.
Si kastaba ha ahaatee, su’aalaha la iska weydiinayo ayaa ah doorka ay ku leeyihiin dhaqan gelinta xabad joojinta, iyo haddii loo baahdo inay ka hortagi doonaan Xisbullah, taasoo awood u yeelan karta inay sii xoojiso xiisadda ka taagan dalkaasi oo ay ka jirto kala qeybsanaan diimeed.
Ciidanka Lubnaan ayaa sidoo kale sheegay in aysan haysan dhaqaale – lacag, shaqaale iyo qalab – si ay u gutaan waajibaadka ka saaran heshiiska, in kasta oo ay taasi gacan ka geysan karo karo qaaraanka ay bixiyaan qaar ka mid ah xulafada caalamiga ah ee Lubnaan.
Balse qaar badan oo ka mid ah saraakiisha reer galbeedka ayaa sheegaya in Xisbullah la wiiqay, isla markaana xilligan la joogo xilligii dowladda Lubnaan ay dib u soo celin lahayd gacan ku heynta guud ahaan dhulka dalkaas.
Yaa la socon doona dhaqan-gelinta xabbad joojinta?
Heshiiska ayaa inta badan daba socda qaraarkii Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay ee tirsigiisu ahaa 1701, kaasoo soo afjaray dagaalkii 2006 ee u dhaxeeyay Israa’iil iyo Xisbullah.
Sida ku cad qaraarka tirsigiisu yahay 1701, aagagga koonfureed ee Litani waa inay xor ka ahaadaan cid kasta oo hubaysan ama hub aan ka ahayn kuwa dawladda Lubnaan iyo ciidamada nabad ilaalinta Qaramada Midoobay (Unifil).
Laakin labada dhinacba waxay sheegteen jebinta qaraarka.
Israa’iil waxay sheegtay in Xisbullah loo oggolaaday inay dhisto kaabayaal ballaaran oo aaggaas ah, halka Lubnaan ay sheegtay in xadgudubyada Israa’iil ay ka mid yihiin duullimaadyo milateri oo dhulkeeda ah.
Markan, Maraykanka iyo Faransiiska ayaa ku biiri doona habka saddex geesoodka ah ee jira, kaas oo ay ku lug leeyihiin Unifil, Lubnaan iyo Israa’iil, kuwaas oo ka shaqeyn doono la socodka xadgudubyada, ayuu yiri sarkaal sare oo Maraykan ah.
“Ma jiri doonto ciidamo Mareykan ah oo ku sugan aagga, laakiin waxaa jiri doona taageero militari oo la siinayo ciidamada qalabka sida ee Lubnaan, sidii aan horay u sameynay. Laakiin kiiskan, waxaa caadi ahaan la samayn doonaa ciidamada Lubnaan iyo iyada oo lala kaashanayo militariga Faransiiska sidoo kale,” ayuu yiri sarkaalka.
Isagoo tixraacaya walaaca Israel, Biden wuxuu yiri: “Kaabayaasha argagixisada ee Xisbullah ee koonfurta Lubnaan looma ogolaan doono in dib loo dhiso.”
Israa’iil waxay sheeganaysaa inay xaq u leedahay inay ka jawaabto xadgudubyada
Ra’iisul Wasaare Netanyahu ayaa sheegay in Israa’iil ay sii wadi doonto “xornimada buuxda ee ficilka millatari” ee Lubnaan “iyadoo Mareykanku si buuxda u fahmayo”.
“Haddii Xisbullah ay jebiso heshiiska oo ay isku daydo inay is hubeyso, waan weerari doonnaa. Haddii ay isku daydo in ay dib u dhisto kaabayaasha argagixisada ee xadka u dhow, waanu weerari doonnaa. Haddii ay gantaal soo riddo, haddii ay god qoddo, haddii ay keento baabuur gantaallo ah, waanu weeraraynaa,” ayuu yiri.
Biden ayaa taageeray aragtidaas, isagoo u sheegay suxufiyiinta: “Haddii Xezbollah ama cid kale ay jebiso heshiiska oo ay khatar toos ah ku tahay Israa’iil, markaas Israa’iil waxay sii haysanaysaa xuquuqda is-difaacidda waafaqsan sharciga caalamiga ah.”
Balse waxa uu sidoo kale sheegay in heshiiskaasi uu ilaalinayo madaxbanaanida Lubnaan.
Dalabka Israa’iil ee ah in ay xaq u leeyihiin in ay ka jawaabaan ayaan la rumaysan in ay qayb ka tahay heshiiska xabbad joojinta sababtoo ah waxaa diiday Lubnaan. Si arrintan loo wajaho, warbixinnada warbaahintu waxay soo jeedinayeen in Maraykanku uu soo saari doono warqad taageeraysa xuquuqda Israa’iil ee ficilka.
