Wargeysyada Carbeed ayaa ka falceliyay go’aanka Sudan ee ay ku shaacisay in ay u gacan gelinayso Maxkamadda Caalamiga ah ee Dembiyada eedaysaneyaasha loo haysto falalka ka dhacay gobolka Darfur oo uu ka mid yahay madaxweynihii hore Cumar Al-Bashiir.
Go’aankaas waxaa taageeray qaar ka mid ah qorayaasha, halka kuwo kalena ay dhaleeceeyeen qaabka ay maxkamaddu u marto la xisaabtanka cidda gaysta dembiyada ha ahaadaan dalal ama shakhsiyaad e.
“Ku tumashadiisii sharciga oo lagu ciqaabayo”
Samiir Cadallah, oo maqaalk ku qoray wargeyska Al-Carab Al-Yoom, ayaa soo dhoweeyay go’aanka lagu dhiibayo Al-Bashiir, waxaanu yidhi “waxa maxkamadda la hor keeni doonaa isaga oon sidan bakooradiisii, ilayn hubku waa ka mamnuuc maxakadda e. Arinta labaadna waxa weeyi in aanu meesha ka shaqaynayn caqligii iyo aragtidii af-gembiga dalka ku xumaysay, oo ay hadda dacwad lagu qaadayo sharciga caalamiga ah oo dad badan badan oo reer Sudan ahi ay u dheg taagayaan xukunka taariikhiga ah ee soo bixi doona, ujeedadooduna tahay in uu ciqaab ku mutay sharcigii dalka ee uu ku tuntay iyo midnimadii dalka.”
Hase yeeshee, Suhayr Al-Sarraaj oo faallo ku qoray wargeyska Al-Niilayn ee Sudan ka soo baxa, ayaa shaki geliye go’aankaa isaga oo leh “aad baan u qoslaa markasta oo aan akhriyo bayaan ay xukuumaddu soo saarto oo ay ku sheegayso in ay ogolaatay in dhiibto ninkii talada laga tuuray iyo kuwii kale eek u eedaystanaa dembiyada ka dhacay Darfur. Tobanaan goor oo horena wax waan ka qoray arintaa tan iyo markii xukunkii hore dhacay oo aan ku sheegayo in aan milatarigu arintaas marnaba yeelayn.”
Al-Sarraaj oo hadalka sii wada ayaa yidh “waxay sheegeen marar badan, laga soo bilaabo hadalkii Ibn Coof [Axmed Cawad Bin Coof, wasiirkii hore ee gaashaan dhigga] isla markii uu dhacay Al-Bashiir ilaa hadalkii Al-Burhaan ee sanad ka hor ahaa in ay doonaayaan in la magacaabo gudi caalami ah oo aan wax xidhiidh ah la lahayn maxkamadda caalamiga ah ee dembiyada oo Sudan dhexdee arinta ku gasha, waana taas waxa caddayna in milatarigu aanay doonayn in ay dhiibaan eedaysanayaashaa sababtuna tahay in ay malaha qudhoodu ka baqayaan intaas oo kale ku dhacdo ama waxayaaba ka dhalan kara dhiibiddaas!”
Lababa wajiilaynta maxkamadda
Wargeyska Al-Sharq Al-Awsat ee London ka soo baxa ayaa Mashaari Al-Daaydi maqaal uu ku qoray wuxuu ku soo dhoweeyay go’aanka Sudan laakiin wuxuu su’aal geliyay mowqifka Mareykanka iyo beesha caalamka.
“Al-Bashiir waa shakhsi aan la difaaci karin laakiin ilaa iyo inta uu Mareykanku doonayo in la soo qabto dambiilayaasha caalamiga ah haba dheeraatee mar uun baa lala xisaabtami” ayuu yidhi.
Cabdel Baari Cadwaan oo wargeyska Ra’yi Al-Yoom ee London maqaal ku qoray ayaa yidhi “maxay tahay sababta Madaxweyne Al-Bashiir kaligii loogu dhiibayo maxkamadda ee aan lagu darayn Al-Burhaan iyo Xemidtii saxiibkiisii dagaalka Daarfur ugu caansanaa?”
“Muran kama taagna in Madaxweyne Al-Bashiir iyo dowladdiisa iyo kaaliyayaashiisu ay dambiyo dagaal ka geysteen Darfur intii ay ka talinaayeen Sudan waxayna mas’uuliyad ka saaran tahay dhinac dhimashada 300,000 qof laakiin su’aasha soo baxaysa ayaa ah sababta maxkamaddu iyada qudheedu u dalban wayday in loo soo dhiibo Al-Burhan iyo sidoo kale ku xigeenkiisa Xemedtii oo ahaa gacantiisa midig ee kala qaybqaatay dhammaan go’aamadiisii dagaalkii Darfur iyo gumaadkiisii.”
Wargeyska Al-Qudus Al-Carabi ayaa Subxi Al-Xadiidi oo faalo ku qoray wuxuu rumaysan yahay in “taageeridda maxkamaddu ay tahay waajib akhlaaqi ah, siyaasadeed iyo mid sharci, laakiin ay ka muuqato in aanay si siman wax u qaadin “
“Muran kama taagna in Madaxweyne Al-Bashiir iyo dowladdiisa iyo kaaliyayaashiisu ay dambiyo dagaal ka geysteen Darfur intii ay ka talinaayeen Sudan waxayna mas’uuliyad ka saaran tahay dhinac dhimashada 300,000 qof laakiin su’aasha soo baxaysa ayaa ah sababta maxkamaddu iyada qudheedu u dalban wayday in loo soo dhiibo Al-Burhan iyo sidoo kale ku xigeenkiisa Xemedtii oo ahaa gacantiisa midig ee kala qaybqaatay dhammaan go’aamadiisii dagaalkii Darfur iyo gumaadkiisii.”
Wargeyska Al-Qudus Al-Carabi ayaa Subxi Al-Xadiidi oo faalo ku qoray wuxuu rumaysan yahay in “taageeridda maxkamaddu ay tahay waajib akhlaaqi ah, siyaasadeed iyo mid sharci, laakiin ay ka muuqato in aanay si siman wax u qaadin “.
“Inay ahaato mid aan la ciqaabin oo aan lagala xisaabtami karin dambiyada ciidammada Mareykanka, Israa’iil iyo gumeysiga cusub iyo kii horeba iyo dambiyada casriga ah ee Afghanistan, Ciraaq, Falastiin, iyo Suuriya, iyo in la iska daayo dambiileyaasha dagaal sida Bashar al- Asad oo maalin walba gumaadaya dadka Suuriya sababtuna tahay in quwadaha waaweyn ee Golaha Ammaanka ee Qaramada midoobay laga gabanayaa ay tahay mid aan meesha qaban” ayuu yidhi.
Qoraagu wuxuu intaa ku daray “arimahaas oo dhan iyo kuwokaleba in kasta oo ay qalad yihiin hadana ma wiiqayaan talaabooyinka muhiimka ah ee ay maxkamadu u qaaday intii awoodeeda ah in cadaalad ay helaan dad badan oo dhibaneyaal ahaa
‘Dabar jab xanuun badan ‘
Cali Al-Sactari ayaa isla wargeyskan ku sheegay in “go’aanka ah in la dhiibo Al-Bashiir iyo kooxdiisii yahay dhabar jab xanuun badan oo gaadhay Sudan”
“Go’aankan siyaasadeed wuxuu caqabad ku yahay nidaamka garsoorka ee Sudan wuxuuna wiiqayaa awooda uu u leedahay inuu xaqa sooro. Wuxuu Sudan ku ridayaa god dheer oo ay in kii markii hore uu bilaabay taliskii milatari ee wax walba uga tanaasulayey ilaalinta danaha hogaankiisa.”
Al-Sactri wuxuu intaa ku daray “kuwan haatan talada hayaa waa isla kuwii waagaa awoodda haystay xataa qaarkood ayaa Al-Bashiir kula talin jiray in dagaalo lagu qaado gobolkaas oo ah kuwa dembiyadoodii haatan Al-Bashiir loo haysto. Laakiin haatan dhibta haysata Sudan waa in dhaqaalihiisii dhulka galay oo xataa sidii hoggan ay ku dhacday uga bixi lahayd ay diyaar u tahay in ay cid kasta isku dhiibto.”
