Ayax aad u farabadan ayaa duullaan ku soo qaaday qaar ka mid ah dalalka ku yaalla geeska Afrika, wuxuuna ku habsaday dalagyo beero ah iyo dhul daaq u ahaa xoolo. Laakiin waxaa lasoo tabinayaa in siyaabo layaab leh loola dagaallamayo cayayaankan waxyeellada weyn sababay.
Sida lagu soo warramayo, ayaxa ayaa hadda weerarkiisa ka wada meelo ka mid ah Soomaaliya, Jamhuuriyadda iskeed madax bannaanida ugu dhawaaqday ee Somaliland, Jabuuti iyo Itoobiya, iyadoo laga cabsi qabo inuu sidoo kale gaaro Eretariya.
Dhammaan bulshooyinka dalalkan waxay isku dayayaan in xal loo helo dhibaatadan, oo sanad walba soo laabata.
Laakiin marka laga soo tago waddamadaas, waxaa jira dalal kale oo ku yaalla isla gobolka, oo raashin ahaan looga cuno ayaxa.
Qeybo ka tirsan Kenya iyo Uganda ayaa suuqyada looga kala iibsadaa Ayaxa, waxaana lagu sheegay in sababta loo cunayo ay tahay nafaqooyin ku jira awgood.
Magaalada Kampala ee caasimadda u ah dalka Uganda, suuqayadeeda adeegyada lagu eebiyo waxaa ka mid ah ayax duban, waxayna dadka ka ganacsada sheegaan inuu caafimaad badan ku jiro.
Ganacsigaas ayaa ah mid si weyn uga socda waddankaas.
Sidoo kale meelo badan oo ka mid ah galbeedka waddanka Kenya, waxay dadku cunaan ayaxa, iyagoo si toos ah uga heli kara dhammaan suuqyada agagaarkooda ah.
Dadka qaar baa adeegsaday durbaanno, hoonka gawaarida iyo shanqaro kale si ay u argagixiyaan ayaxa, islamarkaana uu uga fogaado.
Hase ahaatee, waxay dad badan la yaabeen markii lagu soo warramay in deegaanka Gambadhe, oo hoos taga gobolka Sool ay dadka qaarkiis rasaas u adeegsadeen si ay u kala eryaan cayayaankan.
Wasiirka beeraha ee Jamhuuriyadda iskeed madaxbannaanida ugu dhawaaqday ee Somaliland Axmed Muumin Seed ayaa BBC-da u xaqiijiyay sheekada ku saabsan in rasaas lagu furay Ayaxa.
“Way jirtaa arrintaas, inkastoo caadi aysan ahayn in xabadda la adeegsado, waayo badanaa waxaa la adeegsadaa qiiq, laakiin dadka kolba tabtey ku kaxeyn karaan bay isaga kaxeynayaan bahalkan. Koronkortii uu ka tagay ayaxii sanadki hore ayaa waddankoo dhan heysata, waana la tacaaleynaa. Bari maahee saa dambe waxaan direynaa baabuur aannu saarnay qalabkii lagu buufinayay iyo sidoo kale qalab ay dadku qaadi karayaan, oo aan dooneyno inay ka howl galaan gobollada oo dhan”, ayuu yiri wasiirka.
Axmed Muumin wuxuu intaas ku daray in iyagu aysan dadka u fasixin in rasaas lagu rido ayaxa, laakiin shacabku ay tallaabadaas iska go’aansadeen, ujeeddada ay ka leeyihiin kaliyana ay tahay inay ku fogeeyaan Ayaxa.
Dhinaca kale, wuxuu wasiirku sheegay in magaalada Addis Ababa ay u direen wafdi uga qeyb galaya shir looga hadlayo sidii laga yeeli lahaa dhibaatada uu ayaxa ku hayo guud ahaan gobolka.
“Howshan waa mid dalka oo dhan heysata, dalka aan jaarka nahay ee Ethiopia xitaa xiriir badan baan ka yeelanay, koox baa nooga qeyb galeysa shirka Isniinka looga hadlayo arrintaas, marka waa xaalad dhib badan nagu heysa hadda”, ayuu yiri.
Rasaas baan ku ridnay walina waan wadnaa howlgalka”
Jamhuuriyadda Iskeed ugu dhawaaqday madaxbannaanida ee Somaliland ayaa dadaal weyn ugu jirta sidii dadka xoolodhaqatada ah iyo beeraleyda looga caawin lahaa kicinta ayaxa ku habsaday deegaannada qaar.
“Waxaan saaka kusoo billownay rasaas, hoonka gawaarida iyo deegaanki oo kacay”, ayuu yiri mid ka mid ah dadka ku sugan deegaanka Gambadhe.
Warka ku saabsan rasaasta lagu riday Ayaxa ayaa si weyn ugu fiday caalamka, waxaana la isweydiinayaa inta ay la egtahay dhibaatada uu sababay ayaxa.
Rashiid Cabdi, oo ka faallooda arrimaha gobolka geeska Afrika ayaa BBC-da u sheegay in sanadkan ay saameynta Ayaxa aad uga weyntahay sanadihii hore.
“Waa mid ka mid ah weerarradii ugu xumaa ee uu soo qaado ayaxa tobankii sano ee lasoo dhaafay gudahood, meelaha uu gaarayna ma aha kaliya Soomaaliya iyo Somaliland, balse wuxuu culeys kaas la mid ah ku hayaa Ethiopia iyo Jabuuti. In rasaas loo adeegsado kala eryidda cayayaankan waxay muujineysaa sida ay dadka ugu dhibaatoodeen saameynta uu geysanayo, waxayna ilatahay inuusan jirin hab sahlan oo si toos ah loogula dagaallami karo Ayaxa. Haddii sun la adeegsado waxaa suurtagal ah inay waxyeello u geysato deegaanka ama dadka ka agdhaw aaggaas.
Wuxuu sheegay in ayaxa lagu xakameyn karo marxaladaha ugu horreeya ee uu ku billaabanayo, laakiin marka uu si buuxda isu baheysto ay adagtahay sida wax looga qabto.
“Waxaa habboon in laga sii warqabo marka uu ayaxu is abaabulayo, si loogu adeegsado sun looga hortagi karo. 20-kii sano ee ugu dambeysay waxaa socday dadaal ay dalalka xubnaha ka ah Urur Goboleedka Igad ugu jireen inay helaan nidaam looga sii digo billaabashada Ayaxa iyo habab habboon oo lagula tacaali karo, laakiin wali ma arkin wax ilaa hadda hirgalay oo la taaban karo”, ayuu yiri Rashiid.
Ayaxa ayaa inta badan la socda roobabka waaweyn, wuxuuna Cabdirashiid soo jeediyay in lasii saadaaliyo dhaqdhaqaaqiisa, si wax looga qabto xilli aysan
