Bixitaanka ciidammada ATMIS ayaa u muuqda mid kala duwanaan cusub ka dhex dhaliyey waddammada ay ciidammadu ka joogaan, kuwaas oo qaarkood ka digayaan maaraynta bixitaankaas iyo xaaladaha amni ee ku xeeran.
Madaxweynaha Uganda, Yoweri Museveni iyo kan Kenya, William Ruto ayaana ka mid ah madaxda walaacaas qaba.
Labada hoggaamiye, oo dalalkoodu ay ay ciidammo kaga jiraan ATMIS, ayaa sheegay ka dib kulan ay ku yeesheen Aqalka Madaxtooyada, Nairobi, Khamiistii inay ka walaacsan yihiin khatarta argagixisada iyo ammaan-darrada ay arrintaasi ku keeni karto “gobolkeena” waxayna xaqiijiyeen inay ka go’an tahay xoojinta nabadda iyo amniga.
Sida laga soo xigtay qorshaha bixitaan ee Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay, 4,000 oo askari oo Atmis ah ayaa la filayaa inay ka baxaan Soomaaliya dhammaadka bisha Juun, marka lagu daro 5,000 oo ka baxay howlgalkaas, sannadkii hore oo ahaa wejiyada koowaad iyo labaad ee dhimista ciidakaas.
Dad badan ayaana u arka in bixitaankaas uu keenay in kooxda Alshabab ay dib u qabsadaan dhulal badan.
“Intii uu socday kulankii aan la lahaa Madaxweyne Museveni, waxaan walaac ka muujinnay yaraynta iyo bixitaanka Atmis ee Soomaaliya, waxaannuna isla qaadannay in yarayntu iyo wakhtiga la qabtay ay la jaanqaaddo xaaladaha amni ee Soomaaliya,” ayuu Madaxweyne Ruto ku yidhi war-murtiyeedkii wadajirka ahaa ka soo baxay.
Muxuu ka dhigan yahay walaaca ay madaxdan waaweyni muujiyeen?
Falanqeeyayaasha ayaa qaba in ka bixitaankaasi uu “khatar” ku yahay amniga guud ee dalka, marka loo eego diyaarsanaanta ciidanka Soomaaliya iyo awoodda dhinaca ay is hayaan.
“Aniga fahamkayga ka bixitaanka ATMIS khatar weyn ayuu ku yahay Soomaaliya, Soomaaliya dagaal xooggan ayay la gashay Alshabab oo dhul badan bay ka qabsatay dhawaanahan, dhulkaas sii hayntiisu aad bay adkaanaysaa” ayuu BBC-da u sheegay Cabdisalaan Guuleed oo hore ku xigeen uga soo noqday Nabadsugidda Soomaaliya haddana ah falanqeeye dhanka amniga ah.
Bartamaha iyo koonfurta Soomaaliya ayaa weli ah goobaha ay sida gaarka uga taagan yihiin ququlatooyinka halista ku ah amniga, sida laga soo xigtay keydaha xogta colaadaha ee Acled, kaas oo bishii hore diiwaangeliyay in ka badan 200 oo dhacdo oo xag-jirnimo ah, iyada oo ugu yaraan 539 dhimasho ah la soo weriyey intii u dhaxeysay March 23 iyo Abriil 19.
Halka bilihii la soo dhaafay ay kooxaha isha ku haya ammaanka diiwaan galiyeen dhacdooyin la xidhiidha in kooxda Al Shabab ay dagaallo dhaawac iyo dhimashaaba geystay ay ku qaadeen deegaammada Galmudug iyo Hirshabeelle, halkaas oo kooxdaasi muddooyinkii u danbeeyey la soo werinayey in ay dib qabsadeen dhul ballaadhan.
Saaxiibada caalamiga ah ee Soomaaliya oo ay ka mid yihiin Midowga Yurub – oo kaalin weyn ku leh dib u dhiska waaxda amniga dalka – ayaa si joogto ah uga digay ka bixitaanka iyo yaraynta ciidammadaan, iyaga oo qaba I aan weli ciidanka Soomaaliya gaadhin awooddii ay kula wareegi lahaayeen amniga dalka.
“Waddammada Soomaaliya ugu dhaw sida Kenya iyo Uganda oo ciidammo ka joogaan, walaaca ay muujiyeen waa walaac jira, 17 sano oo askar badan uga dhimatay Soomaaliya, markaa maanta in Soomaaliya dib loo qabsado waa walaac jira, madaxda Soomaaliya ayayna hawshaasi u taallaa” ayuu qabaa Cabdisalaan Guuleed
Waayaha ATMIS iyo Soomaaliya
Ku dhawaad 17-kii sano ee ay ATMIS oo horay loo oran jiray AMISOM ay joogtay Soomaaliya waxa ay dowladda Soomaaliya ka taageertay sugidda amniga goobaha muhiimka ah ee caasimadda, sida garoonka diyaaradaha, dekadda iyo xafiisyada madaxda sare. Waxa kale oo ay Al-Shabaab ka saartay magaalooyin muhiim ah.
Hase yeeshee waxaa lagu dhaliilay in aysan wax badan ka qaban wiiqidda awoodda Al-Shabaab oo weli khatar xooggan ku ah caasimadda iyo qeybo badan oo kamid ah Soomaaliya.
Laakiin ciidamada Midowga Afrika kaalin weyn kuma leh duulaanka ka dhanka ah Al-Shabaab ee hadda socda oo loo arko kii ugu xooganaa ee jabka ugu weyn kasoo gaadhay kooxda tobankii sanno ee u dambeeyay, sida uu BBC u sheegay Faarax Ow Cusmaan, oo ah khabiir arrimaha amniga.
Wuxuu Faarax ku tilmaamay codsiga dowladda mid gar ah oo xaqiiqada la xiriira, isaga oo tilmaamay in dib u dhiga bixitaanka ciidamada ATMIS ee mudada kooban u harsan tahay uu wax ka tari karo in ciidamada dowladda horey usii wadaan, una gacan banaanaadaan duulaanka ka dhanka Al-Shabaab.
